Tytuł: Daisy Miller i inne opowiadania
Autor: Henry James
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
ISBN: 978-83-7839-508-9
Ilość stron: 304
Cena: 34 zł
James zasłynął jako jeden z najwybitniejszych komentatorów społeczeństwa
przełomu XIX i XX wieku, znawca psychiki, wyśmienity obserwator i autor
opowiadań, które po dziś dzień cieszą się niesłabnącą popularnością.
W moim odczuciu jednak – opowiadania z tomu Daisy Miller – zdezaktualizowały się i
mimo, że są niezwykłą panoramą tego, co działo się dwa stulecia temu – dziś nie
potrafią już tak poruszać i wzruszać, a stanowią jedynie źródło wiedzy, którą
ciężko jest docenić, gdy oczekuje się czegoś zupełnie innego.
W publikacji tej znajdziemy cztery opowiadania, które
otwiera tytułowe. We wszystkich James przygląda się relacjom damsko-męskim,
doskonale portretując kobiecą psychikę. Jest w nich jednak coś, co sprawiało,
że miałam nieustające poczucie wyobcowania, bycia nie na miejscu, z nosem nie w
tej książce, co trzeba.
Daisy Miller, to osoba daleka od stereotypowych kobiet
swoich czasów. To, co przyciągało do niej mężczyzn, a odrzucało od niej
kobiety, to zbytnia zuchwałość, otwartość, dziś powiedzielibyśmy –
nowoczesność. Gdy Winterbourne, uporządkowany i powściągliwy Amerykanin zostaje
z nią zapoznany, szybko ulega jej urokowi, broniąc jej w towarzystwie. Opowiadanie
to jest znakiem zmiany czasów, obyczajowości i stosunków damsko-męskich. James
pokazuje, co dzieje się, gdy nie działamy zgodnie z obowiązującymi konwenansami
i za nic mamy opinie osób postronnych oraz – w ich mniemaniu – własną godność. To
chyba najlepsze opowiadanie tomiku, ukazujące szereg przemian, ale też
zestawiające ze sobą dwie kontrastujące osobowości, które ożywiały fabułę.
Opowiadanie drugie, to Łgarz.
W nim poznajemy losy pułkownika Capadose i jego żony. Oboje żyją w chmurze
kłamstw stworzonej przez mężczyznę, słynącego ze swej bujnej wyobraźni i
skłonności do zaciemniania rzeczywistości oraz jej wielkiego podkoloryzowania. Próbę
zdemaskowania bohatera podejmuje portrecista, pragnący za sprawą swego obrazu
obnażyć prawdziwą twarz pułkownika – oblicze, na którym wypisane jest kłamstwo.
Trzecim tekstem jest Wychowanek.
Jest to opowieść o chłopcu, który żyje w rodzinie hołdującej kłamstwu o
obłudzie. Starają się żyć ponad stan, kreując się na bogaczy. Chłopak ów dorastając oddawany jest pod opiekę coraz
to nowych pracowników zatrudnianych przez rodziców. Gdy trafia do nich pan Pemberton,
bohater ukazuje jak wielką ponadwrażliwością jest obdarzony. Widzi rzeczy, o
których nikt nie mówi, dostrzega zakłamanie swych rodziców i tworzy ze swoim
opiekunem prawdziwą relację zażyłości, marząc o tym, że kiedyś wspólnie
opuszczą tę kolebkę kłamstwa.
Opowiadaniem kończącym ten zbiorek jest Bestia w dżungli. Jej bohaterem jest mężczyzna żyjący w
nieustającym strachu i obawie przed czymś, czego nie potrafi nazwać, a co wie,
że musi nadejść. W swym przeżywaniu nie jest odosobniony: na jego drodze staje
kobieta, która zdaje się wiedzieć więcej od niego i która postanawia mu
towarzyszyć. James portretuje człowieka, którym rządzą nieuzasadnione obawy,
przekreślając szansę na szczęśliwe życie, oparte na radości z chwili, która
trwa.
Jest w tych miniaturach literackich pewien dojmujący smutek
i spotęgowanie wrażenie wyzierającego z nich kłamstwa, będące równocześnie
demaskacją rzeczywistości i gorzką refleksją nad jej stanem.
James jest wybitnym portrecistą, znawcą ludzkiej natury i
wprawnym obserwatorem. Jego teksty należy smakować i podchodzić do nich z
odpowiednią ostrożnością, by niczego im nie ująć. Warto czytać klasyków – dziś nikt
już tak nie portretuje.
