niedziela, 13 października 2013

Zbigniew Białas - Korzeniec

Tytuł: Korzeniec
Autor: Zbigniew Białas
Wydawnictwo: MG
ISBN: 978-83-7779-006-9
Ilość stron: 384

Zdobywca Śląskiego Wawrzynu Literackiego, Zbigniew Białas, to mieszkaniec Sosnowca, wykładowca i profesor nauk humanistycznych.

Jego powieść często utożsamiana jest z kryminałem retro, tak naprawdę jednak, zdaje się książką dalece wychodzącą poza sztywne ramy gatunkowe.
Owszem, umiejscowił autor wydarzenia w rzeczywistości przedwojennej, rozpoczął powieść od trupa z odciętą głową, ale tak naprawdę wątek kryminalny jest jedynie częścią składową tej barwnej plejady, łączącej w sobie elementy powieści historycznej, a także społeczno-obyczajowej. Daleko jej do klasycznego kryminału retro, bowiem to, co powinno wysuwać się w nim na plan pierwszy, tutaj jest jedynie tłem dla wydarzeń zupełnie innej rangi.

Alojzy Korzeniec, to mistrz swojej profesji – glazurnictwa. Mimo że książka tytułowana jest jego nazwiskiem, nie jest on postacią pierwszoplanową, a raczej bohaterem zgrabnie łączącym następujące po sobie wydarzenia. Już na pierwszych kilku stronach jesteśmy bowiem świadkami odnalezienia jego zwłok na nasypie kolejowym. Zwłok, trzeba dodać, rzutujących na całą powieść. Denat pozbawiony został głowy, która to zaginęła wraz ze sprawcą zajścia. Odnaleziona pierwotnie za granicą, staje się impulsem do rozpoczęcia śledztwa, a wraz z nim do poznawania kolejnych postaci, wyłaniających się z książki.

Spotkamy się zatem z żoną zmarłego – Jadwigą, kobietą natchnioną, tworzącą prawdziwą literaturę po spożyciu sporej dawki absyntu, którą publikuje pod tajemniczym pseudonimem – Klandestyn Bizukont. Jej literackie próby publikowane są w odcinkach na łamach tygodnika „Iskry”, co rusz podpisującego z rzeczoną twórczynią nowe umowy. Rzecz prosta: redaktor naczelny pała afektem do szacownej wdowy, jednak przez wzgląd na szacunek, przyzwoitość i jej niedawną tragedię, taktownie milczy, pozwalając jej na kolejne próby zamieszczane w jego czasopiśmie. Obok niej wystąpią same niebywałe osobistości, bardzo charakterne, często zadziorne i niezwykle plastyczne.

Tajemnicze miłości i skrywane uczucia to niejedyne tajemnice mieszkańców Sosnowca. Akcja powieści usytuowana jest niedługo przed wybuchem pierwszej wojny światowej, a ogólne nastroje tego czasu zostały świetnie oddane przez pisarza. Autor z topograficzną dokładnością prezentuje kolejne uliczki Sosnowca, dzięki czemu ma się wrażenie uczestniczenia w wydarzeniach ukazanych z tak realistyczną dbałością o szczegóły.
Choć kryminały często uważane są za gatunek niższej rangi, w większości niejako pozbawiony wartości literackich i artystycznych, proza Białasa dowodzi, że nie trzeba rezygnować z doskonałego języka, by zbudować powieść, wpisującą się w ów gatunek.
Niejako naginając czytelnicze przyzwyczajenia, skomponował bowiem opowieść na styku różnych kultur – polskiej, niemieckiej, rosyjskiej, żydowskiej, śląskiej; historię narodu bez kraju, pełnego spisków, podejrzanych konszachtów, tajemniczych wydarzeń.

Książkę tę należy czytać uważnie, by dojrzeć, że tak naprawdę głównym bohaterem jest miasto. Historia Sosnowca/Sosnowic wysuwa się na plan pierwszy, kierując naszą uwagę w inne rejony, niż moglibyśmy się początkowo spodziewać. Nie odnajdziemy w niej zawrotnej akcji, szalonego tempa, lecz powolne, mozolne dążenie ku pewnym rozwiązaniom, nad którymi niczym widmo unosi się duch zmarłego Korzeńca.

Powieść ta, szeroko komentowana, z całą pewnością zdobędzie wielu zwolenników, zwłaszcza tych pamiętających [chociażby z opowieści] Sosnowiec z opisywanych czasów.
Dla mnie jest to tak naprawdę historia różnorodności i odmienności kulturowo-społecznej, a wszelkie wydarzenia składające się na opowieść, są jedynie pretekstem do budowania całego spektrum tych różnic.

Polecam.
Jakiś czas temu historia ta została przeniesiona na deski zagłębiowskiego teatru. Zainteresowanych szczegółami odsyłam tutaj.

A w sprzedaży już kolejny tom - Puder i pył.